Mistra

Peloponez skrywa wiele klejnotów, a jednym z nich jest z pewnością Mistra. Położona kilka kilometrów od Sparty omijana jest przez większość wycieczek turystycznych a szkoda bo miejsce to jest niesamowite. To najlepiej zachowane na świecie pozostałości bizantyjskiego miasta. Prawie nietknięte zabudowania, kościoły, zamek i wznosząca się na wzgórzu twierdza, sprawią, że nagle przeniesiemy się o blisko 1000 lat w otchłań historii. Jak powstała Mistra?

Nieco historii

Nadszedł rok 1204. Spory pomiędzy Bizancjum a Rzymem osiągnęły apogeum a niemały w tym udział miał konflikt wewnętrzny rozbijający imperium od środka. Znaczącą datą tego konfliktu był rok 1195, kiedy to po przewrocie do władzy w Konstantynopolu doszedł Aleksy III Angelos.

W dojściu do władzy pomogło mu ogólne niezadowolenie panujące wśród ludu, wynikające z kolejnych klęsk, jego brata Izaaka II w wojnie z Bułgarami. Pozyskawszy poparcie części wojska i możnowładców, wykorzystał moment wyjazdu brata na polowanie i dokonał w tym czasie przewrotu, obwołując się cesarzem. Powracającego brata nakazał pochwycić i oślepić. Tak też oślepiony Izaaka II wraz z synem Aleksym zostali pojmani i z rozkazu nowego władzy zatrzymani pod strażą.

W 1201 Aleksemu udało się upuścić Konstantynopol oraz dotrzeć na zachód Europy. Tam też rozpoczął starania o uzyskanie pomocy w odzyskaniu tronu ojca. Już dwa lata później, bo w czerwcu 1203 roku stanął z wojskami IV krucjaty pod murami Konstantynopola. Aby tego dokonać Aleksy musiał dać coś w zamian. Jako, że niewiele posiadał szczodrze szafował obietnicami. W zamian za poparcie obiecał papieżowi podporządkowanie kościoła bizantyjskiego Rzymowi oraz sowite wynagrodzenie w pieniądzu.

Tak też IV Krucjata, zamiast zmierzać do Palestyny gdzie miała zapewnić pomoc państwom łacińskim, skierowała się ku Konstantynopolowi. Dnia 5 lipca krzyżowcy rozpoczęli szturm portu wewnętrznego – Złotego Rogu, który w trzy dni później opanowali. Koniec końców, po raz pierwszy od 800 lat miasto zostało zdobyte. 1 sierpnia Aleksy został koronowany na cesarza i przyjął imię Aleksego IV. I tutaj pojawiły się problemy. Dosyć szybko okazało się, że skarbiec Konstantynopola jest pusty, a Aleksy nie ma z czego wypłacić Krzyżowcom swoich zobowiązań. Problemy pogłębiał fakt, że Łacinnicy nie mieli zamiaru rezygnować ze swoich roszczeń, obozując pod murami miasta w oczekiwaniu na zapłatę.

Aby sprostać zobowiązaniom Aleksy rozpoczął masową zbiórkę pieniędzy, z opróżnianiem kościelnych skarbców włącznie. Jak łatwo się domyślić taki rozwój wydarzeń oraz obecność łacińskich wojsk pod miastem nie spodobała się zbytnio mieszkańcom. Szybko też doszło do przewrotu i obalenia władcy. Krzyżowcy postanowili jednak nie czekać na rozwój wydarzeń i wiosną 1204 roku przystąpili do szturmu na Konstantynopol. Miasto wkrótce upadło.

Eugène Delacroix [Public domain or Public domain], via Wikimedia Commons

To co działo się dalej, położyło się mocnym cieniem na IV krucjatę. Plądrowanie miasta trwało od 14 do 16 kwietnia 1204. Zrabowano z niego wiele bezcennych zabytków oraz ogromne ilości srebra i złota, przy okazji niszcząc te skarby bezpowrotnie. Z miasta wywieziono również wielką ilość relikwii. Konstantynopol miał nigdy już nie podnieść się ze zniszczeń. A potężne niegdyś i bogate miasto zaczęło popadać w ruinę. Wydarzenia te nie były również bez znaczenia dla stosunków kościoła wschodniego oraz rzymskiego.

Powstanie Mistry

Na wieść o tym, część rycerzy krzyżowych udała się na tereny dzisiejszej Grecji aby w chaosie, który zapanował, zając dla siebie jak najlepsze kawałki ziemi, pod budowę własnych państw i księstw. Między nimi znaleźli się dwaj rycerze z Szampanii. Wilhelm oraz Gotfryd Villehardouin.

By Killroyus [GFDL (http://www.gnu.org/copyleft/fdl.html) or CC BY 3.0 (http://creativecommons.org/licenses/by/3.0)], via Wikimedia Commons

Przypadek zechciał, że zniesiony prądem morskim Godfryd, zakotwiczył ze swoim wojskiem u brzegów Peloponezu. W ciągu kilku lat udało mu się podporządkować większość półwyspu. Aby zabezpieczyć swoje posiadłości wybudował zamek zwany La Cremonie, w którym zamieszkał wraz ze swoją świtą.

Jeden z jego potomków książę, Wilhelm II Villehardouin w 1249, na szczycie wzgórza Mizitra wybudował potężny zamek, mający chronić ludność południowego Peloponezu. Tak rozpoczęła się historia Mistry. Jednakże czasy te nie były spokojne. Ciągle dochodziło do utarczek pomiędzy Krzyżowcami, rozwijającą swoje skrzydła Wenecją, greckim Epirem oraz zwolennikami wygnanego cesarza. Kulminacją konfliktu był rok 1259 kiedy to doszło do bitwy pod Pelagonią, która zakończyła się klęską wojsk epirocko-frankońskich. Sam Wilhelm II Villehardouin, został schwytany i pojmany do niewoli. Swoją wolność wykupił oddając na ręce cesarza swoje najważniejsze cztery twierdze, w tym właśnie Mistrę.

Tak też Mistra stała się grecką enklawą, do której ze wszystkich zakątków byłego imperium ściągać zaczęli Grecy. Tak też rozpoczęła się historia wykutego w skalnym zboczu miasta. Ustanowiony został bizantyjski Despotat Morei, którego stolicą, stała się właśnie Mistra. Wtedy też nastąpił jej gwałtowny rozwój, a niecałe sto lat później Mistra stała się największym po Konstantynopolu miastem Bizancjum.

Jak zwiedzać

Mistrę możemy zwiedzać z dwóch stron, od strony niżej położonego parkingu lub też od części górnej, znajdującej się na szczycie wzgórza – tam również znajdziemy parking. Mistra to w zasadzie praktycznie w całości zachowane miasto, warto więc wziąć ze sobą mapę, łatwiej w ten sposób odnajdziemy się w jej labiryncie. Biorąc pod uwagę panujące tutaj w lecie temperatury oraz nasłonecznienie zabierzmy ze sobą również wodę.

Kościoły

Mapa Mistry,By Marsyas – Own work, CC BY 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=3776404

1. Główne Wejście;
2. Metropolis;
3. Kościół Evangelistria ;
4. Kościół św. Theodora;
5. Monastyr Hodigitria-Afendiko;
6. Brama Monemvasia;
7. Kościół św. Mikołaja;
8. Pałac Despotów wraz z placem;
9. Brama Nauplia Gate;
10. Wyższe wejście do cytadeli;
11. Kościół Hagia Sophia;
12. Mały Pałac;
13. Cytadelal;
14. Mavroporta;
15. Monastyr Pantanassa;
16. Kościół Taxiarchs;
17. Dom Jana Phrangopoulos’a;
18. Monastyr Peribleptos ;
19. Kościół św. Grzegorza;
20. Dom Krevatas’a;
21. Marmara (wejście);
22. Aï-Yannakis;
23. Dom Laskaris’a ;
24. Kościół św. Krzysztofa;
25. Ruiny;
26. Kościół św. Kyriaki.

Jedną z najstarszych budowli w mieście jest Hagios Demetrios lub inaczej Metropolis. Budowla została wzniesiona w XIII wieku przez biskupa Eugeniusza. Dwa wieki później kościół przeszedł prawie całkowitą przebudowę. W tym czasie dodane zostały kopuły, zmienie uległa również elewacja budynku, a we wnętrzu uzupełniono malowidła. Tuż obok odnaleźć możemy kolejne dwa kościoły Hagii Theodori i Hodigetria, czasami nazywany Aphemdiko. Kościoły te razem z przyległymi zabudowaniami tworzą rozległy kompleks zwany Brontochion.

Hagii Theodori został wzniesiony w 1296 roku, jako jeden z nielicznych nie został przebudowany wczasach późniejszych, stąd też możemy przyjrzeć się tutaj dokładniej jak wyglądał styl mistryjski. Świątynia ma plan zbliżony do krzyża greckiego wpisanego w ośmiobok. Kopuła kościoła wsparta na łukach, wydaje się być unosić nad centralną częścią kościoła.

Kościół Hodigetria posiada bodajże jedne z najciekawszych malowideł ściennych. Możemy na nich oglądać postacie patriarchów, świętych naturalnej wielkość, oraz malowidła przedstawiające serafinów, cherubinów, które najpiękniej prezentują się te nad ołtarzem.

Kościół Evangelistria pochodzi natomiast z XV wieku. W tym niedużym kościele warto zwrócić uwagę na wpływy włoskie. Mniej więcej na środku wzgórza wznosi się kościół Hagia Sofia. Należał on do części zabudowań pałacu despotów. Przyjmuje się, że jego budowa rozpoczęła się w początkach XIV wieku i przypuszcza się, że właśnie tutaj znajduje się mauzoleum ostatnich władców bizantyjskiego Peloponezu.

Przyczepiony do skalnego zbocza kościół Peribleptos skrywa w swoim wnętrzu grotę poświęconą św. Katarzynie. Jedno z wejść zostało wykute w skale. Cały zespół klasztorny składa się z trzech poziomów. Pierwszy to połączone ze sobą kaplice, kolejną kondygnacje stanowi katolikon, a poziom trzeci to dzwonnica, wzniesiona na skalnym urwisku. Całość kompleksu opasana jest potężnym murem obronnym. W kościele tym odnajdziemy najlepiej zachowane malowidła pochodzące w większości z XV wieku.

Warto również odwiedzić monastyr Pantanassy, wzniesiony w wyższej części wzgórza. Jest to jedyny obiekt stale użytkowany i zamieszkany przez zakonnice. Zabudowania otoczone są wspaniałym ogrodem, a widok jaki możemy podziwiać z jego tarasu jest na prawdę imponujący.

Pałac despotów

Budynek wzniesiony na planie czworoboku wznoszony był w kolejnych etapach od wieku XIII aż do końca wieku XV. Największym pomieszczeniem pałacu była sala tronowa, a cały kompleks pałacowy posiadał kilkadziesiąt sal i komnat. Do zabudowań należał również kościół Hagia Sofia, który pełnił wówczas rolę katolikonu, dla przyległego do niego nieco mniejszego monastyru.

Twierdza

Na szczycie wzgórza wznosi się potężna twierdza wzniesiona w 1249 przez, Wilhelm II Villehardouin (potomka Gotfryd Villehardouin), który panował w nim przez kilkanaście lat. Zamek stanowi doskonały przykład budownictwa frankońskiego na terenach Grecji. Widok na roztaczającą się w okół okolicę jest doprawdy niesamowity.

Powrót na górę